Why do you feel the way you do?

[pinkrose]

Nguồn: facebook Vietnga Klein

có rất nhiều psychologist nổi tiếng như cụ Sigmund Freud (người đặt nền tảng cho môn tâm lý học ngày nay) đã dành cả cuộc đời mày mò nghiên cứu để trả lời câu hỏi “why do you feel the way you do?” vì Freud tin rằng phần lớn con người chúng ta không hiểu nổi vì sao mình lại làm như vậy, vì sao mình lại cảm thấy như vậy.

Freud có một thử nghiêm rất nổi tiếng: ông thôi miên một cô gái, và khi đã vào được vùng vô thức (unconscious) của cô gái đó thì ông ra lệnh là “khi tỉnh dậy, cô sẽ không nhớ những gì đã xảy ra trong lúc bị thôi miên. Tuy nhiên, khi nghe tiếng đồng hồ reng, cô sẽ đi đến cuối phòng, lấy cây dù ở đó và mở dù lên”. Cuộc thôi miên chấm dứt và cô gái từ từ tỉnh giấc và hoạt động trở lại bình thường cho tới khi đồng hồ trong phòng đổ chuông thì cô gái đi đến cuối phòng, nhặt cây dù rồi mở nó lên. Và khi được hỏi vì sao cô lại mở dù ở trong phòng? cô gái trả lời “tôi nghĩ rằng tôi phải thử coi cây dù này có bị hư hỏng gì không, vì trời ngoài kia có lẽ sắp đổ mưa”

Từ thí nghiệm này, Freud đã cho chúng ta thấy phần lớn những hành động mỗi ngày của chúng ta được điều khiển bởi vùng vô thức (unconscious), nhưng chúng được vùng ý thúc (conscious) che đậy, lấp liếm bởi những lý do blah blah blah đầy lý trí.

Và Freud tin rằng để điều trị tâm lý (mental disorders) hiệu quả nhất thì ông phaỉ hiểu được vùng unconscious của bênh nhân đã lưu lại những nội dung gì... và rồi từ từ tháo gỡ những khúc mắc mà chính bản thân bệnh nhân không biết đó.

Theo Freud, có 3 cách để tìm hiểu vùng unconscious mind của mỗi con người:

cách 1: dùng những hình ảnh hiện ra trong đầu: thả lỏng cơ thể, thư giãn, ngưng mọi suy nghĩ, rơi vào trạng thái thiền..và đặt câu hỏi theo thứ tự: liquid, horse, soft, potato... rồi ghi nhận bất kỳ hình ảnh hoặc từ ngữ nào hiện ra đầu tiên theo thứ tự đó. Sau đó hãy kết nối những hình ảnh và từ ngữ này lại với nhau để có câu trả lời hoặc đầu mối cho một trạng thái mental disorder nào đó

cách 2: giải mãi giấc mơ. Theo Freud, vùng unconscious thường hay “camouflage” trá hình, trà trộn ý nghĩa thực sự của nó trong giấc mơ. để hiểu được đúng ý nghĩa, psychologist phải biết loại bỏ những chi tiết hoa lá cành rườm rà của bộ hoá trang đó

cách 3: slips of the tongue (lỡ lời): theo Freud “mistakes are never simply accidents but are always expressions of unconscious wishes or conflict” - lỗi lầm mà mỗi người tạo ra không phải ngẫu nhiên mà nó chính là biểu hiện của vùng unconscious bất an.

[pinkrose]

You can't believe what people say?
“the combination of the experience & its accompanying emotion creates an imprint” - ví dụ bà mẹ nào thấy trẻ em láng xáng gần chảo nóng cũng sẽ cảnh báo bé coi chùng bị phỏng, nhưng lời cảnh báo đó không có nghĩa lý gì cho tới khi bé lỡ dại thò tay vào chảo nóng, rồi hét toáng lên vì bị phỏng - lúc đó imprint đã được tạo ra trong bé và nằm vĩnh viễn ở vùng unconscious của não. Và từ đó cho tới hết cuộc đời, cứ thấy chảo nóng thì cảm giác bị phỏng sẽ kéo về.

Và bộ não con người chứa đựng hàng triệu imprints như vậy, có cái rất dễ dàng hiện về, có cái bị lãng quên mãi mãi ... và việc bị lãng quên hay đánh thức những imprint này, nó nằm ngoài ý muốn của con người.

ipod hay iphone được steve jobs tạo ra mà không qua bất cứ một nghiên cứu thị trường hay tìm hiểu users insight, vì đơn giản là steve jobs không tin vào users, ông chỉ tin vào chính bản thân, vào trực giác của ông mà thôi. Và điều này đã được khẳng định là đúng khi các nhà khoa học thử nghiệm và xác nhận là khi được đặt câu hỏi trực tiếp, vd như “bạn thấy sản phẩm này ra sao, bạn thích cái gì của nó nhất” thì phần lớn người tiêu dùng đã dùng phần vỏ não - phần điều khiển trí thông minh để trả lời, chứ không phải phần liên quan đến cảm xúc emotions hay imprints. nên đã có những câu trả lời đầy lý trí và logic, không chạm đến trái tim & cảm xúc của họ... và sau này khi sp ra đời đáp ứng đúng những gì họ mong muốn, thì chính những người này lại dửng dưng, hờ hững (BMW & segway đã hiểu rất rõ bài học này)

Lỗi kg phải tại ntd nói dối, lỗi ở chính chúng ta không chạm vào được phần unconscious...nơi nắm giữ những cảm xúc sâu đậm nhất. Tuy nhiến, nếu con người ở trạng thái thư giãn nhất, thiền hay vừa thức giấc sau một giấc mơ ... đó là lúc họ chạm vào được vùng unconscious - kho tàng chứa những ký ức và cảm xúc thật nhất. Vùng này khó để chạm vào, và rất nhanh bị não bộ xoá ngay sau đó. Vì thế các nhà tâm lý học khuyên là bạn hay ghi vào sổ những giấc mơ mà bạn nhớ được ngay sau khi tỉnh giấc - vì lúc này chúng ta vẫn còn đang ở trong vùng unconsicious - và chỉ vài phút sau đó thôi chúng ta sẽ quên sạch giấc mơ đó vì con robot conscious đã quay lại và kiểm soát cuộc sống đầy lý trí của con người, và xoá sạch sự lãng đãng mơ màng rất thật đó.

có lẽ vì thế mà marketing research ngày nay không còn là những buổi group discussion hay panel interview nữa, nó đã được đưa lên level của tâm lý học: dùng các kỹ năng để người tham gia có thể đánh thức vùng unconscious của họ, tìm ra được cảm xúc thật nhất, dấu ấn sâu nhất khi lần đầu họ biết đến sản phẩm đó.

(the culture code, thinking fast & slow)

Nguồn: facebook Vietnga Klein, mục note lại các cuốn sách trong album Psychology & marketing

[pinkrose]

Các bạn đọc cho vui hén, mình cũng sắp die tới nơi rồi đây